مطالعات فقهی - قرآنی در عصر تابعان

سیر تاریخی »آیات الأحکام« در عصر تابعین مورد بررسی قرار گرفته است. عصر تابعین، عصر شکوفایی و گسترش فقه قرآنی به شمار می آید. در این برهه، دگرگونی هایی در پژوهشهای فقهی - قرآنی پدید آمد و در بستر آن، نهال مذهبهای فقهی شکوفه زد و رو به رشد نهاد. مهم ترین آموزگاران صاحب مکتب تابعین، امام علی(ع)، ابی بن کعب و ابن مسعود بوده اند.  در زمان تابعین، گرایشهای گوناگون کلامی سیاسی و فقهی شکل گرفت. فاصله مکانی تابعین، هجرتهای علمی آنان را در پی داشت و بدنبال آن، غیر عربها نیز در مکاتب تفسیری و فقهی راه یافتند. مهم ترین بحث علمی تابعین، بحث آیات الأحکام بود. اختلاف دیدگاه تفسیری تابعین ریشه در فاصله های مکانی، اختلاف زبانی، نبود مرجع مشترک و تعصب فکری آنان دارد. منابع تابعین در تفسیر آیات الأحکام، قرآن، سنت، شأن نزول، عرف مسلمانان و لغت عرب است و ابزار آنان، سیاق و قواعد اصولی بوده است. تابعین در کنار نقل دیدگاه پیامبر (ص) و صحابه، خود نیز به استنباط روی آوردند و فتوا می دادند. استقلال فکری و تقلیدگریزی در فقه قرآنی تابعین مشهود است زیرا خود را پیرو صحابه نمی دانستند.